Sześć utworów charakterystycznych op. 17 z.1

Zbiór fortepianowych miniatur Sześć utworów charakterystycznych op. 17 na fortepian miał Żeleński gotowy około 1871 roku, choć bardzo możliwe, że powstały już wcześniej, nawet w 1864 roku, na co wskazuje numer opusowy, nadawany w tym czasie przez kompozytora zgodnie z chronologicznym porządkiem powstawania utworów. Zbiór dedykowany jest Auguście Auspitz-Kolar, pianistce, którą Żeleński mógł poznać w czasie jednej z podróży do Wiednia. Kompozytor opublikował utwory w 1872 roku w Wiedniu, w wydawnictwie Gottharda, w dwóch zeszytach pod wspólnym tytułem Sechs Charakterstücke. Niniejsze wydanie przygotowane zostało na podstawie wiedeńskiego wydania Ludwiga Doblingera (nr kat. 1221).

Kompozycje Władysława Żeleńskiego: Preludium, Promenada, Taniec, zebrane w pierwszym zeszycie 6 utworów charakterystycznych op. 17 to dzieła niesłusznie zapomniane. Rozwinięta harmonika i ekspresyjna melodyka wraz z szerokim wachlarzem środków fakturalnych i technik kompozytorskich wykorzystanych w utworach stanowią niewątpliwy atut tego zbioru. Miniatury napisane dość „gęsto” mogą stanowić pewne wyzwanie, ale właściwe palcowanie niweluje wiele problemów wykonawczych.

Preludium, w którym głosy prowadzone są często w tercjach, sekstach czy oktawach, może być z powodzeniem grywane zarówno jako część recitalu dojrzałego pianisty, jak również w ramach ćwiczeń jako studium gry dwudźwiękowej, o wysokich walorach ekspresyjnych. Kulminacja Promenady, wyraźnie zarysowanej w formie ABA, osiągana jest stopniowo – przez rozwijanie początkowo niewinnego motywu i wręcz filigranowego planu partii prawej ręki sprawiającej wrażenie misternej konstrukcji.

Taniec jest najbardziej złożonym ze wszystkim trzech utworów. Kompozytor zestawia ze sobą dwa charaktery: w częściach skrajnych – walca utrzymanego w tonacji As-dur z figlarnym scherzando części środkowej w E-dur. Wirtuozowskie pochody triol w stylu chopinowskiego brillante przydają tańcu lekkości. Całość wieńczy koda będąca rekapitulacją wiodących motywów.

W pierwszym zeszycie 6 utworów charakterystycznych op. 17 oprócz chopinowskiej subtelności można dostrzec także inspiracje czerpane przez Żeleńskiego z tradycji niemieckiego romantyzmu. On sam zaś jawi się jako niezwykle interesująca postać polskiego neoromantyzmu i twórca, który wypracował własny oryginalny i rozpoznawalny styl. - Anna Miernik